Linkerklomp – Rechterklomp

Door Driekus Vierkant

“Oh kom er eens kijken, wat ik in mijn klompje vind”, zong Driekus terwijl hij thuiskwam. Sinterklaas was altijd een gezellige tijd. Hij liep naar de bijkeuken, en spoelde zijn klompen af. Hij pakte een oude handdoek en liep op zijn witte sportsokken naar de voordeur. ‘Ha de kwaliteitskrant!’ Hij pakte de NRC, liep naar de opkamer, plofte neer op zijn zwarte skaileren bank en begon de klompen af te drogen. 

Hij sloeg het krantje open (vroeger hadden ze tenminste nog wat formaat) en las een artikel over Partijdenkers van GroenLinks en PvdA. Hij las het nog een keer. En schudde met zijn hoofd.

Hij pakte beide klompen, deed zijn handen erin, hield ze tegenover elkaar en sprak met twee grappige stemmetjes. De linkerklomp met een hoog stemmetje, en de rechterklomp een lage. En als hij sprak schudde hij een klomp enthousiast heen en weer:

L: “Ik zoek een nieuw ideologisch mantelpakje met een nieuw -isme.”

R: “Een mantelpakje is elitairisme, wat dacht je van een spijkerbroek met realisme?”

L: “Links is een scheldwoord geworden.”

R: “Misschien moet links niet iedereen en zijn moeder die het niet met ze eens zijn uitmaken voor racist, kolonist, vrouwenhater (we noemen dit een Sigrid Kaagje), islamofoob, nationalist of witte chauvinist?”

L: “Juist linkse idealen hebben de maatschappij veel gebracht, van sociale zekerheid tot emancipatie.”

R: “Zeker, daar zijn we dankbaar voor. Je taak is misschien wel gewoon af. We zijn vrijwel het meest genivelleerde en sociale en geëmancipeerde land op aarde. En nu?”

L: “Maar de dingen die wij logisch vinden, worden constant bevochten.”

R: “Ik hou van je idealen zoals democratie, rechtsstaat, vrijheid van het individu, scheiding van kerk en staat, maar we zien ondermijning daarvan enerzijds door fanatiek religieuzen die jullie op Links als een slachtoffer zien, waarbij je wegkijkt bij hun misstappen als ze onze gezamenlijke idealen ondermijnen, en anderzijds door fanatiek doorgeslagen woke-ecologisch-progressieven, die hun mening en levensstijl een ander opdringen en ook weinig op hebben met tolerantie en dialoog.”

L: “Het wordt tijd dat wij tegenwicht gaan bieden, meer opkomen voor onze idealen.”

R: “Misschien wordt het eerst tijd dat je je idealen herijkt, ten opzichte van wat er anno 2024 aan uitdagingen bij de burger wordt gevoeld, in plaats van je idealen hen willen opleggen?”

L: “De beste analyse las ik vorige week bij de WRR, mensen zijn de grip kwijt op hun leven. Of het nu gaat om de zorg, het openbaar vervoer of het onderwijs.”

R: “Dat komt omdat we enerzijds een overheid hebben die veel van mensen vraagt zoals en een lagere welvaart te accepteren voor het klimaat, torenhoge belastingen, en aan de andere kant voorzieningen bij ze weghaalt.”

L: “Als er geen overheid is die onzekere mensen helpt, maar ze juist wegduwt, dan krijg je dit soort uitslagen.”

R: “Het probleem zit hem inderdaad bij de overheid die mensen klein houdt, niet alleen de (gelukkig relatief kleine) onderkant van de samenleving, maar zich ook te veel inmengt in de grote middenklasse met lastenverzwaringen. Dan krijg je dit soort uitslagen.”

L: “Als ongelijkheid groeit, groeit ook het onbehagen. Veel mensen zien dat hun leven die richting opgaat.”

R: “Het onbehagen zit vooral in het gevoel dat hun welvaart niet toeneemt, omdat er te veel van ze wordt gevraagd met loonheffing, energieheffingen, en deugende bemoeizucht rond thema’s zoals doorgeslagen radicale inclusiviteit, voedsel, mobiliteit, energie en klimaat, in plaats van focus op welvaartsgroei.”

L: “Ze willen wel een leven opbouwen, maar moeten door de woningnood nog vijf jaar langer bij hun moeder wonen.”

R: “We kunnen niet opbouwen tegen de aanwas van vluchtelingen, die voorrang krijgen bij woningen. Door niet in te willen grijpen bij immigratie en zichzelf met het stikstofdossier helemaal vast te zetten en niet bij te bouwen, heeft de overheid chagrijn bij de eigen burger over zichzelf afgeroepen, van mensen die door de woningnood nog vijf jaar langer bij hun moeder wonen.”

L: “Dat onbehagen was ooit een veenbrand, maar nu is het een echte brand.”

R: “Die veenbrand bestaat al sinds Fortuyn en had door een nieuw, fris, progressief-liberaal links geluid fantastisch geblust kunnen worden.”

L: “Links heeft nooit echt de kans gekregen om hiervan te profiteren. Er is veertig jaar neoliberaal beleid gevoerd, dat was niet bepaald linkse politiek.”

R: “De dogmatische linkse thema’s van GroenLinks, PvdA en D66 op klimaat, inclusiviteit, en lastenverhoging zijn gewoon een verkeerde afslag geweest, en je laat het maar niet los.”

L: “Onze sociale voorzieningen zijn vanaf de jaren tachtig steeds verder verschraald door een steeds grotere rol van de markt.”

R: “Er is een verschil tussen marktdenken en marktwerking. Marktwerking stimuleert concurrentie, drijft prijzen omlaag en service omhoog. De overheid ziet dan toe op naleven van de spelregels. Marktdenken is ambtenaren bedrijfje laten spelen in een gesloten niet-functionerende markt, zij zullen alleen maar snoeien in dienstverlening terwijl ze bureaucratie complexer maken, met nog grotere afstand tot de burger als gevolg.”

L: “Mensen willen dat hun bestaanszekerheid op peil blijft.”

R: “Mensen willen vooral dat hun welvaart niet wordt afgenomen met nog hogere belastingen, en willen dat vrijheden niet wordt ingeperkt door een overheid die ze vertelt hoe ze eten, leven, wonen, stoken, op vakantie gaan, en autorijden.” 

L: “En daar zijn twee politieke antwoorden op: je spiegelt ze een andere toekomst voor.”

R: “De toekomst van een groene wereld wil iedereen, maar dan niet alleen ecologisch duurzaam, maar ook financieel duurzaam. Die toekomst biedt links niet, integendeel.”

L: “Of je grijpt terug naar het verleden, in een soort nostalgisch nationalisme. Wij doen het eerste, partijen als de PVV het tweede.”

R: “Het is bijzonder dat je mensen die prioriteiten op wonen, energie, inkomen en welvaart stellen boven een doorgeslagen woke cultuuroorlog, doorgeslagen klimaatbeleid en immigratie verwijt nostalgisch nationalistisch te zijn. De PVV is dat wel, maar veel kiezers niet. Je opmerking onderbouwt de stelling dat links ver af staat van de noden in de maatschappij en deze niet begrijpt.”

L: “En hun boodschap, waarin ze zich afzetten tegen bevolkingsgroepen, teruggrijpen op een verleden dat er nooit was, is gemakkelijker.”

R: “Het afzetten tegen andere bevolkingsgroepen past inderdaad niet in onze democratische rechtsstaat. Hier moeten we fel op zijn, om dit te blijven borgen. Maar het wegkijken bij problemen met die bevolkingsgroepen is dat ook niet. Bovendien zien we een vergelijkbare wij-tegen-zij polarisatie op links, waarbij door GroenLinks, PvdA en D66 nette gematigde burgers die zich niet herkennen in de recente linkse ideologieën worden weggezet als extreem-rechts, racistisch, xenofoob, vrouwenhater, klimaatontkenner, enzovoorts. 

L: “Als mensen geen grip voelen, niet goed in hun vel zitten, dan willen ze niet veranderen.”

R: “Als mensen geen grip voelen, niet goed in hun vel zitten, dan zoeken ze aansluiting bij wie het verhaal en belofte resoneert. Dat is in elk geval niet de overheid die de burger massaal afluistert, soevereiniteit overdraagt, referendauitslagen bij ongewenste uitslagen negeert, referenda daarom afschaft, voorzieningen uitholt, de belastingen structureel verhoogt, mensen in racistische toeslagenaffaires vermorzelt en in Groningen hun veiligheid letterlijk ondermijnt. Dit kleeft niet alleen aan de VVD maar ook aan CDA en de PvdA.”

L: “We zijn nu samen bezig een nieuw ideologisch mantelpakje aan te meten, maar dat kan niet hetzelfde verhaal van vroeger zijn. We moeten vooruitkijken.”

R: “Dat mantelpakje is mooie symboliek, want welke PVV-er, SP-er, GroenLinks / PvdA-er associeert zich met mantelpakjes? Het D66-mantelpakje als symbool voor de stedelijk elitaire afstand tot de Nederlander. ‘Wie zijn toch die mensen die geen mantelpakjes dragen?’ Helemaal eens verder dat links Nederland een nieuw verhaal nodig heeft dat vooruitkijkt.”

L: “Voor welke zaal ik ook sta, er staat minstens één iemand op die vraagt of ik me wil excuseren voor het beleid van het kabinet-Rutte II. Ik begrijp het wel, maar ik heb niets met dat beleid te maken, dat was een heel andere tijdgeest.”

R: “Die veenbrand die je net noemde komt al voort uit de tijd van Paars. De PvdA heeft sinds het begin van Paars in vele kabinetten, en ook in de controlerende Tweede Kamer en Eerste Kamer gezeten. Al zolang begrijp je de tijdgeest niet.”

L: “Het neoliberale geloof werd door links en rechts omarmd, en het probleem was dat het een gelóóf was, dat in de hoofden en harten van mensen ging zitten. Nu is het onze taak met een nieuwe taal te komen, met nieuwe perspectieven. Er is na het neoliberalisme een nieuw isme nodig.”

R: “Het probleem van wat je neo-liberaal noemt is dat het in de basis een heel goed systeem is, maar dat het door polderen, te weinig sturen en marktdenken (niet marktwerking, weet je nog) stuk is gemaakt door visieloze bestuurders en een moloch van een ambtelijk apparaat. Er is te weinig oog geweest voor de behoefte aan brede welvaartsgroei, aan een betrouwbare, neutrale, en faciliterende overheid die democratie en rechtsstaat heilig vond en daar zijn alle middenpartijen debet aan.”

L: “Het zit hem in grip en democratisering. De concentratie van macht zit nu in de politieke elite, de economische elite, de multinationals, maar moet juist veel meer terug naar de basis, naar mensen.”

R: “Er zijn inderdaad een politieke elite, een multinational-lobby, maar er is ook een machtsbalans aan het doorslaan naar een fanatiek ideologische ecologische elite, die geen enkel oog heeft voor de belangen van de burger en het MKB, en de economie en daarmee de kans op bredere welvaart stillegt met rechtszaken, en protesten. Die elite is te veel op links geïnfiltreerd.”

L: “Je hoort soms over ‘de leegte van links’, daar ben ik het helemaal niet mee eens. Ons verhaal ís al heel sterk. We moeten het alleen met meer verve uitdragen.”

R: “Je hebt alleen het verkeerde verhaal. Je moet inderdaad terug naar de basis, naar de mensen. Wat hun behoefte is, en niet wat jij vindt wat hun behoefte zou moeten zijn.”

L: “Een beetje reflectie is goed, maar het moet geen zelfkastijding worden.”

R: “Als je sinds het begin van Paars al geen echt gevoel meer hebt bij de zeitgeist, en daar nu zo op af wordt gerekend, dat notabene trouwe PvdA-stemmers op de PVV stemmen, ondanks de niet-progressieve denkbeelden van die partij, dat notabene trouwe VVD-stemmers op de PVV stemmen, ondanks de niet-liberale denkbeelden, om maar te voorkomen dat het te fanatieke woke en klimaatgeloof GroenLinks door de PvdA in een kabinet wordt meegetrokken, dan is het echt tijd voor diepgaande reflectie ja. D66 heeft het op die thema’s geprobeerd en dat is heel, heel slecht bevallen bij veel mensen.”

L: “„Onze kracht zit in het combineren van de groene en de rode agenda. We willen de uitstoot van CO₂ verminderen, de natuur herstellen, maar ook zorgen dat niemand aan de kant staat. En dat het project van herstel van de planeet ook een sociaal project wordt, dat we de lusten en lasten eerlijker verdelen. Ik vind het een intellectuele verrijking dat we nu samenwerken, want je kan ook op een ‘rode’ manier naar klimaatbeleid kijken.”

R: “We noemen dit meloenen: groen van buiten, rood van binnen. Wat de grote middenklasse hierin leest is: terwijl wij al onder zware lasten gebukt gaan, en last hebben van een bemoeizuchtige overheid, wil links dit nog verder intensiveren. Je gaat deze grote groep kiezers nog verder van je verwijderen. Je kan het veel beter gooien op groene welvaart. Schets een beeld van een welvarende, financieel duurzame toekomst, waarin ook de middenklasse en de bedrijven het beter krijgen, door de ommezwaai naar klimaat. Klimaat moet een verdienmodel worden, moet voor meer comfort, luxe, kwaliteit, gezondheid en geluk zorgen. De overheid laat mensen vrij en in hun waarde en oordeelt niet over hun religie, levensstijl, ook niet als ze graag vlees eten, BBQ’en, vliegen en autorijden. Als je hier geen goed verhaal in hebt, dan is het kansloos. De partij die dit wel voor elkaar weet te boksen, die krijgt veel kiezers mee. 

L: “Er zijn in ons programma een paar groepen die erop inleveren, de groepen die veel vermogen hebben of die veel vervuilen. Maar de mensen die zich niet kunnen verweren tegen de gevolgen van klimaatverandering, die gaan er juist op vooruit. Het wordt fijner leven in hun geïsoleerde huis, de lucht die ze inademen wordt schoner. Publieke voorzieningen als het onderwijs of de zorg worden toegankelijker.”

R: “De groep die volgens jou moet inleveren voelt alsof ze al veel te lang hebben ingeleverd. Wat doe je voor hen? Heb je het ze gevraagd?”

L: “We mogen ons verhaal wel met wat meer bravoure vertellen. Ik las vorige week dat klimaatschade ervoor zorgt dat de verzekering van huizen duurder wordt. Daar hebben ze in Wassenaar geen last van, maar in de Schilderswijk wel. Dus bestaanszekerheid staat toch al op de helling.”

R: “Je maakt hier een denkfout. Door je af te zetten tegen Wassenaar vervreemd je een hele grote groep stemmers die uiteindelijk ook die welvaart nastreeft, die ziet een partij die ze deze welvaart niet gunt. Je drijfveer moet niet afgunst zijn, je wil die schijn van afgunst zelfs voorkomen, want dat is een beeld dat vooral over GroenLinks bestaat, dat hun werkelijke motivatie minder welvaart, minder rijkdom, minder luxe is, dat klimaat geen doel maar een middel is om socialisme te bereiken.”

L: “Ik groeide op in armoede. Die ervaring is mijn politieke drive. Dat ik nog iets van mijn leven heb kunnen maken, komt door sociaal-democratische idealen als toegankelijk onderwijs voor iedereen.

R: “Ik groeide ook op in armoede. Het is meer ondanks de overheid en onderwijs dan dankzij dat ik op eigen kracht er iets van heb gemaakt. Als mij dat als drop-out lukte, dan kan iedereen dit, en dat komt omdat we een land zijn dat gelooft in kansen voor iedereen.”

L: “Een kwart, dertig procent van deze samenleving wordt ten onrechte in een verdomhoekje geduwd, met eigen verantwoordelijkheid, zelfredzaamheid, eigen schuld, dikke bult. Dat zijn geen mensen die zijn afgehaakt, ze zijn weggeduwd door het systeem.”

R: “Eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid zijn positieve eigenschappen. Het is bijzonder dat je daar het negatieve ‘eigen schuld, dikke bult’ mee associeert. Ik zie niet dat mensen zo in elkaar zitten. Iedereen gunt elkaar het beste, en zichzelf uiteraard ook. Je spreekt een vals sentiment aan, polariserend ook, waarbij je de een als overheersende agressor neerzet door anderen valselijk als slachtoffer neer te zetten. Waar je kan, moet je het zelf doen. In dit land willen we goed voor iedereen zorgen, en dat hebben we in een sociaal-liberaal systeem gegoten, waar helaas decadentie in geslopen is met grove weeffouten zoals de toeslagenaffaire en Groningen. Die mensen zijn de echte slachtoffers. 

L: “Mijn ouders hebben het inmiddels financieel heel goed, en zo goed gaan mijn zus en ik het nooit meer hebben. Laat staan mijn dochter. Dat weet ik nu al. Dus ook dat ideaal bestaat niet meer.”

R: “Het Westen heeft last van decadentie, in de zin van ethisch verval. Maar wat een fatalisme, alsof je niet in staat bent om op de schouders van de vorige generatie verder te komen. We gaan er echt iets moois van maken, ook van onze uitstoot. Hop, wees een beetje positief. Het is wel hard werken, net als de vorige generaties hard werkten, en daar is niets mis mee. Er is alleen wel een generatie die daar minder waarde aan hecht. Daar zitten dan ook consequenties aan. Willen ze die accepteren, of gaan ze die bij een ander neerleggen?”

L: “Als jullie straks echt hulp nodig hebben, dan is er niemand in de zorg die voor jullie gaat zorgen. Omdat jullie erop hebben gehamerd dat de universiteit het hoogst haalbare is.”

R: Er zit inderdaad iets ironisch in het zo breed toegankelijk willen maken van hoger onderwijs. In feite hebben we met deze linkse volksverheffing de drempel verlaagd, en daarmee is ook het niveau verwaterd. HBO of WO geschoolde mensen zijn echt niet slimmer. Integendeel. De afstand van overheid tot burgers ligt ook in het verschil in scholing en kijk naar het resultaat. Wat stelt een HBO- of WO-diploma nog voor in het bedrijfsleven? Daar wordt veel meer gekeken naar andere kwaliteiten zoals werkethos, inzet, pragmatisch oplossend vermogen, en resultaat. Wat hebben we aan een maatschappij met alleen academici, als inderdaad de samenleving vastloopt omdat we geen eigen pragmatisch geschoolde mensen meer hebben? Het wordt tijd om die mensen hoger te waarderen, misschien ligt daar een kans voor links. 

L: “Ik ben er gewoon fucking trots op dat ik voor een groep actief ben die anderen niet weg wil duwen, maar zich belangeloos voor de ander wil inzetten.”

R: “Neem dan alsjeblieft meteen expliciet afstand van die kleine maar vocale woke cultus die niets anders doet dan grote groepen in de samenleving gijzelen met hun culturele identiteitsoorlog. Vraag D66 en Bij1 maar eens hoe dat heeft uitgepakt. Verder: de weg naar de hel is geplaveid met goede intenties. Be careful what you wish for.”

L: “als je veertig jaar lang je broek moet ophouden, dan is het moeilijker oog te hebben voor de belangen van een ander.”

R: “Laatst legde ik uit aan kinderen wat belastingen betekenen. Ik pakte de helft van hun Sint-Maarten snoepgoed af. Als je veertig jaar lang je broek moet ophouden, en de helft moet inleveren aan iemand die je vertelt dat je straks nog meer in moet gaan leveren, en ook nog eens vertelt dat je geen snoep maar broccoli moet eten, dan maak je echt geen vrienden.”

L: “Als progressief kleiner wordt, dan moet zij beter samenwerken. Niet alleen de partijen, ook de vakbonden, de milieubeweging, de jongerenbeweging. We maken elkaar altijd een beetje klein.”

R: “Herdefinieer alsjeblieft progressief. Kijk eens naar Vrij Links, die er wel frisse en progressieve, maar ook realistische denkbeelden op nahoudt. En hou meer afstand van de milieubeweging: die hebben oog verloren voor duurzaamheid: in de zin van duurzame brede welvaart.”

—

Driekus keek op en zag zijn buurman met open mond door het raam naar binnen kijken. Hij besefte hoe raar deze scene er uit moest zien: die kerel op zijn bank met twee klompen in zijn handen, waar hij geanimeerd tegen zat te praten.

Grappig, die klompen hebben eigenlijk meer met elkaar gemeen dan hoe ze verschillen. Gelukkig maar.  En toch is het niet te doen om te lopen op twee linker of rechter klompen. Liever een goed paar klompen dan twee van die vreselijke crocs, of legerboots, of van die schoenen met van die loafertjes. Dat is meer iets voor mensen met een mantelpakje.

Drie Kusjes

Overpeinzigen met klompen. Witte sportsokken komen overigens in de mode in 2024.