Gaskrampen

Door broccoligasproducent en Groninger Driekus Vierkant

Groningen trilt. Niet van aardbevingen maar van woede. Omdat het hele dossier rond gaswinning, aardbevingen en schade nooit om de Groningers ging, en nog steeds niet gaat.

De Eerste Kamer is aan zet om de wet voor definitieve sluiting van de gasputten tegen het licht te houden. En doet wat ze moet doen: zonder politiek deze voorgestelde wet toetsen.

Lalala geld

Het ging en gaat bij gaswinning en schade in eerste plaats altijd heel plat om geld. 

Lalala politiek

En in de tweede plaats is het dossier verpolitiseerd. Niet voor de Groningers, maar over de rug van de Groningers. Door elke partij, zonder uitzondering. Het aantal politici dat zich oprecht echt voor de Groningers inzette, is op één hand te tellen. De rest schreeuwt populistisch weer lekker voor de bühne, met een gigantische klont boter op het hoofd, om andere partijen aan te vallen.

”Belofte maakt schuld”, schrijven tientallen politici en bestuurders boos. Een minister kan beloven een wet te maken maar kan niet afdwingen dat deze de 2e en 1e kamer passeert. Als beatuurders dit niet weten zijn ze ongeschikt voor hun functie, en als ze het wel weten, maar voor de bühne huilen, dan misbruiken ze hun ambt.

Agenda

Ook zien we politici dit dossier misbruiken om de Groningers opportunistisch voor hun agenda te spannen, zoals vergroening, niet doorhebbende dat gaswinning essentieel is voor een snelle transitie want voor waterstof is echt geen business case. De Groninger energie-economie wordt de nek omgedraaid, als stank voor dank.

Gasbaten

Honderden miljarden aan gasbaten werden uit de Groninger bodem gepompt. Onze hele welvaartsstaat is ermee gefinancierd. Er is geen fonds mee gebouwd, zoals in Noorwegen. Het geld is deels geïnvesteerd in infrastructuur, maar niet in Groningen. Het merendeel van het geld is net als het gas opgebrand aan uitkeringen en ambtenaren. Elke politieke partij had dure hobby’s en de gasbaten waren een significant deel van de rijksbegroting. Lalala geld. Na ons de zondvloed.

Aardbevingen en schade

En toen kwamen er aardbevingen. De overheid – verreweg de grootste belanghebbende – gaf niet thuis. Gaswinningbedrijf NAM (Shell/Exxon) gaf niet thuis. Experts die correlatie met de gaswinning legden werden weggehoond en weggezet. Want geld.

Frustratie en smoesjes

Toen de correlatie niet meer te ontkennen was, kwam het frustreren. Kwalijke belangenverstrengeling tussen NAM (CVW) juristen en landelijke politiek die de woordvoering manipuleerden. Oh en weten jullie René Leegte nog? Er kwamen vanuit Den Haag smoesjes als leveringszekerheid en de gaskraan werd door minister Henk Kamp nog even flink opengedraaid. Lalala geld.

Schade minimaliseren, voor wie?

En toen dat niet meer werkte kwam toch het besef dat er geld naar Groningen moest, ter compensatie. Want wie schade maakt, die betaalt. Met grote juridische macht probeerde NAM de schade te minimaliseren. Niet de schade voor de Groningers, maar de schade voor de NAM. Lalala geld. De overheid – nogmaals de grootste belanghebbende – bleef wegduiken. Lalala geld. 

Geld opbranden

Er kwam wel geld. NPG-geld bijvoorbeeld, ter zogenaamde economische-sociale versterking van Groningen. Waarbij Groningers leuke plannetjes in konden dienen. Het merendeel van dit geld is opgeslokt door gemeenten om de tekorten in hun begroting te dempen. De rest ging op naar hobby’s, overhead en is opgebrand. Lalala weg geld.

Tegenwerking, frustratie en downplay

Compensatie, schadeherstel en nieuwbouw zijn een tienjarig rampendossier geworden van tegenwerking, frustratie en downplaying, zowel door NAM als het Rijk. Kabinet na kabinet, partijen van links tot rechts. En de Tweede Kamer stond erbij en keek ernaar. Lalala geld. 

Incompetentie en bureaucratie

Compensatie, schadeherstel en nieuwbouw zijn ook rampendossiers in stroperigheid, bureaucratie, wijziging van beleid, willekeur, dure externe onderzoeken, adviezen en rapporten, en totale incompetentie van zowel Rijk als provincie om daadkrachtig Groningers te compenseren, schade te herstellen en waar nodig nieuwbouw te plegen.

Business case

De incompetentie en overhead was dusdanig ernstig dat de kosten per woning zo hoog werden dat de kosten niet meer opwogen tegen de gasbaten. Althans, zo berekende het Ministerie van EZ hun minister Wiebes voor. Lalala geld.

Kosten-baten

Wiebes zag dat de businesscase van gaswinning versus schadekosten niet uit kon en zette een streep door de gaswinning, in de hoop de schade te beperken. Niet de schade voor de Groningers, maar de schade voor het Rijk. Het was een kille kosten-baten analyse, en had niets van doen met veiligheid, empathie of schadeherstel voor Groningers. Zo cynisch is het helaas. Lalala geld.

Valse politiek

Valse politiek is dat je voor de bühne de gaswinning dichtdraait zogenaamd met het belang van Groningers voorop, terwijl dat belang nooit speelde in welke overweging dan ook. Het is symboolpolitiek, verhullend dat het gewoon weer om het geld ging. Veiligheid is daarmee net zo’n kulsmoes geworden als leveringszekerheid. Lalala geld.

Schadeherstel kan veel goedkoper

Ironisch genoeg klopte de business case berekening van EZ / Wiebes helemaal niet. De overhead op versterking / nieuwbouw / schadecompensatie was meer dan 60, soms 70 procent. De werkelijke schadeberekening was dus veel lager, maar puur door politieke incompetentie en ambtelijke bureaucratie (werkelijk honderden kantoorambtenaren in plaats van bouwvakkers) veroorzaakte het Rijk zelf onnodig extreme kosten. Lalala geld.

Gasbaten zijn veel hoger

Nog ironischer is dat de gasbaten te laag werden ingeschat waardoor de businesscase negatief leek. In realiteit is de gasprijs flink gestegen, waardoor de gasbaten fors hoger liggen en een efficiënte schadevergoeding makkelijk te financieren is. Lalala geld. 

Politisering, oftewel: smoesjes

Aan de ene kant was Groninger en politieke druk om de gaskraan dicht te draaien. Aan de andere kant leek er geen business case, en was de gaskraan dichtdraaien – zogenaamd voor de Groningers – een mooi smoesje om onder de verantwoordelijkheid uit te komen en de eigen incompetentie te verbloemen. Lalala wegduiken.

Over de rug van de Groningers

Groningers hebben niks aan de gasputten onomkeerbaar te vernielen.
Groningers hebben wel wat aan een competente overheid die verantwoordelijkheid neemt, en dit dossier niet politiek uitmelkt. Niet op provinciaal niveau, niet op landelijk niveau. Lalala politiek.

Geopolitiek

Nederland heeft ook iets aan een competente overheid die een strategische asset als onze gigantische gasbel op waarde schat en in kan zetten in tijden van economische tegenwind, geopolitieke instabiliteit en betaalbaarheid van energie. Lalala onafhankelijkheid, lalala economie.

Welvaartsvermindering

Nederland had altijd veel profijt van gasbaten. Sinds de gaswinning naar vrijwel nul is teruggedraaid is Nederland niet alleen afhankelijker geworden van buitenlandse energie, maar is het leven in Nederland ook duurder geworden. Men heeft de Rijksbegroting niet omlaag gebracht gelijk aan de lagere gasinkomsten, integendeel: geen tering naar de nering maar de Rijksbegroting is omhooggegaan, en het gapende gat is gevuld met hogere belastingen en hogere energiekosten voor burgers en bedrijven, waardoor welvaart lager wordt, en de economische groei wordt beperkt. Lalala armoede.

Incompetent op hoger niveau

Men leert niet van fouten van het verleden en dat maakt de overheid niet alleen incompetent als het gaat om Groningers compenseren, maar ook incompetent om Nederland onafhankelijker, strategischer, economischer en welvarender te maken. Om buikpijn van te krijgen. Lalala gaskrampen.

Geen gas winnen, geen putten vernietigen

De gaskraan hoeft echt niet open, maar de gasputten onomkeerbaar volstorten met beton is kapitaalvernietiging, en zowel geopolitiek als economisch een strategische fout.  

Nogmaals, er hoeft geen gas te worden gepompt, maar vernietig niet de toekomstige mogelijkheid om gas te gaan winnen. Gezien de huidige geopolitieke ontwikkelingen en stijging in energiekosten kunnen we de gasputten nog eens hard nodig gaan hebben.

Strategisch onderhandelen voor beginners

Stel dat deze wet nu wordt aangenomen. En er komt een grote crisis. Dan zal een crisiswet worden aangenomen die Groninger gas zal laten oppompen. De Groningers staan dan met lege handen, en de NAM zal het maximaal uitspelen.

Beter stelt Groningen nu al keiharde condities waaronder mag worden gewonnen (zware energiecrisis, zware economische crisis, oorlog) en welke consequenties dit heeft (per maand een zware vergoeding rechtstreeks op de bankrekening van de Groningers).

Geopolitiek is het ook een belangrijk signaal dat Nederland onafhankelijk gas kan winnen en kan leveren aan de EU. En onthoud, een gasput vol cement is geen definitief einde: je slaat er zo weer een put naast. Kost alleen wat meer tijd en geld.

Lalala regeren is vooruitzien. Drie Kusjes.